Vrijdag 15 november heeft professor Marc van Oostendorp, hoogleraar Nederlands en academische communicatie aan de Radboud Universiteit te Nijmegen, driemaal zijn college “De hartslag van het Nederlands” gegeven: in 6v1, 5v3 en 5v4. Hij heeft onder andere verteld dat een baby van tien uur zijn moedertaal al herkent en dat de baby dat doet door te luisteren naar de melodie en naar het ritme. Als je talen bestudeert, zie je dat er wereldwijd maar drie ritmes bestaan:
1 het ritme waarbij alle lettergrepen even lang zijn, zoals in het Frans en Italiaans;
2 het ritme waarbij de afstand tussen de beklemtoonde lettergrepen ongeveer even lang is, zoals in het Nederlands en het Engels;
3 het ritme waarbij de gesloten lettergrepen precies tweemaal zo lang zijn als de open lettergrepen, zoals in het Japans, het klassieke Grieks (waarschijnlijk ook in het klassieke Latijn) en het Fins.
De ritmes in de talen hoor je ook terug in de muziek: in klassieke muziek, maar ook in hedendaagse rapmuziek.
Door de eeuwen heen hebben Nederlandse, Engelse en Duitse dichters geprobeerd Italiaanse en Franse poëzie te vertalen, maar dat lukte nooit helemaal: Italiaanse gedichten (en liedjes) zijn, tot op de dag van vandaag, veelal geschreven in regels van elf lettergrepen en een mooie vertaling maken lukt pas als de Nederlandse, Engelse en Duitse dichters het ritme aanpassen aan hun moedertaal en gaan schrijven in jambische pentameters. Dat schrijven in jambische pentameters is dus niet gekopieerd van de Grieken en de Romeinen (die vooral dactyli gebruikten), maar past simpelweg het beste bij de hartslag van het Nederlands.
Na het college stelden de leerlingen vragen als:
“Als je moedertaal een taal uit de ene groep is, kun je het ritme van een taal uit de andere groep dan leren?” “Dat is erg lastig! De meeste Fransen zijn bijvoorbeeld inderdaad klemtoondoof.”
“Hebben doven ook een moedertaalritme?” “Goede vraag! Dat wordt wel heel lastig te onderzoeken…”
We danken Marc hartelijk voor zijn komst en zijn inspirerende college!
Mede namens de leerlingen van 6v1, 5v3 en 5v4,
Karin Echten